نسخه خوانی

تجویز نمره دور بیمار

در ابتدا باید با دو واژه OD و OS أشنا شویم. در واقع OD مخفف کلمه لاتین Ocular Dexter به معنای چشم راست و OS مخفف Ocular Sinister و به معنای چشم چپ می باشد، که در نوشتن نسخه عینک برای مشخص کردن چشم راست و چپ بیمار از این واژه ها استفاده می شود. در صورتیکه این دو واژه پیش از نمره عینک نوشته نشده باشند، بر طبق قرار داد نمره ( چشم راست) را در خط بالا و نمره OS)چشم چپ) را در خط پایین می نویسند .

برای تجویز نمره عینک دور بیمار، ابتدا نمره عیب انکساری بیمار که شامل دوربینی یا نزدیک بینی است نوشته می شود که واحد آن بر حسب دیوپتر می باشد . بدین ترتیب که نمره های مثبت مربوط به دوربینی (هایپرمتروپی) و نمره های با علامت منفی مربوط به نزدیک بینی (مایوپی) است و معمولا جلوی عدد آن علامت D به معنای دیوپتر، یا sph یا s که به معنای اسفریک بودن نمره است (یعنی آستیگماتیسم وجود ندارد و قدرت در تمام جهات و محورها یکسان است)، می گذارند .
برای مثال در یک فرد که چشم راست او ۱ نمره نزدیک بینی و چشم چپ او ۱ نمره دوربینی دارد بدین صورت نوشته می شود :

OD : -1.00 sph (DS)
OS : +1.00 DS (sph)

درصورتیکه بیمار علاوه بر نزدیک بینی یا دور بینی، عیب انکساری آستیگماتیسم نیز داشته باشد، پس از نوشتن قدرت دیوپتریک دوربینی یا نزدیک بینی، یک علامت ممیز (/) گذاشته، قدرت دیوپتریک آستیگماتیسم فرد را نوشته پس از آن یک علامت ضربدر می گذاریم و محور آستیگماتیسم را می نویسیم .
مثلا اگر در مثال قبل، بیمار در چشم راست خود علاوه بر نزدیک بینی، ۵/۰ دیوپتر آستیگماتیسم در محور ۱۸۰ درجه داشته باشد، بدین ترتیب نوشته می شود :

OD : -1.00 / -0.50 × ۱۸۰

)لازم به ذکر است که قدرت آستیگماتیسم در اغلب موارد با علامت منفی نوشته می شود )
پس بدین ترتیب در یک نسخه عینک برای هر چشم، ما قدرت نزدیک بینی یا دوربینی و میزان و محور آستیگماتیسم چشم فرد را می توانیم مشاهده کنیم .
در صورتیکه فرد تنها دارای آستیگماتیسم بوده و نزدیک بینی یا دوربینی نداشته باشد، به جای نزدیک بینی یا دوربینی کلمه plano نوشته می شود که به معنای نمره صفر است .
به طور مثال :
OD : Plano / -0.50 × ۱۸۰
)که در اینجا بیمار فقط دارای ۵/۰ دیوپتر آستیگماتیسم در محور ۱۸۰ درجه می باشد (

پس از نمره عینک فرد، ما یک کلمه اختصاری به عنوان pd می بینیم که معمولا عددی جلوی آن نوشته شده، pd در واقع فرم اختصاری pupillary distance می باشد که برابر است با فاصله بین مراکز دو مردمک چشم، که بر حسب میلیمتر نوشته می شود. مثلا در فردی که فاصله بین مراکز مردمک هایش ۶۰ میلیمتر باشد، نوشته می شود : pd = 60 mm

در این مرحله تمام اطلاعات لازم برای ساختن یک عینک دید دور برای بیمار وجود دارد و فرد عینک ساز می تواند با توجه به اطلاعات موجود در نسخه، شیشه عینک مورد نظر را انتخاب کرده و با انجام دادن تنظیمات لازم آن را در فریم عینک دلخواه بیمار نصب کند .

* تجویز عینک برای دید نزدیک (عینک مطالعه) در افراد پیرچشم

در اینجا ما معمولا با یک کلمه Add مواجه هستیم که Add یا Addition به معنای اضافه و همیشه یک نمره مثبت است که برای افراد دارای پیرچشمی تجویز می شود. میزان Add بر حسب سن فرد و عوامل دیگر اندازه گیری شده و در نسخه نوشته می شود . Add در واقع یک نمره مثبت اسفریکال است که با نمره اسفریکال (دوربینی یا نزدیک بینی) دید دور جمع جبری می شود و نمره عینک نزدیک به دست می آید .
مثلا اگر در همان فرد مثال های قبل بخواهیم ۲ دیوپتر Add تجویز کنیم، بدین صورت می نویسیم :
Add = + 2.00 D sph

که در اینجا در واقع نمره عینک فرد برای مطالعه برابر است با - ۱٫۰۰+۲٫۰۰ =+ ۱٫۰۰ برای چشم راست و +۱٫۰۰+۲٫۰۰=+۳٫۰۰ برای چشم چپ، که البته این مقدار اسفریکال نمره عینک نزدیک فرد است و میزان و محور آستیگماتیسم آن تغییری نمی کند و مانند دور می باشد .

البته تمام این محاسبات توسط عینک ساز صورت می گیرد و فرد معاینه کننده در نسخه تنها میزان Add را می نویسد مگر اینکه بخواهد تنها برای بیمار عینک نزدیک تجویز کند که در آن صورت معمولا بالای نمره تجویزی نوشته می شود : Near Glasses یا Near Correction که به معنای عینک نزدیک می باشد .

پس از نوشتن میزان Add لازم است Npd بیمار نیز نوشته شود . Npd یا Near Pupillary Distance عبارت است از فاصله بین مراکز مردمک های دوچشم در هنگام نگاه به نزدیک، که همیشه Npd

* در اینجا یک نسخه به عنوان مثال می بینیم :

Rx

OD : +2.50 / -1.25 × ۹۰
OS : +1.00 / -0.75 × ۶۵

Pd = 66 mm
Add : +1.5 D sph

Npd = 62 mm

تفسیر این نسخه بدین صورت است که فرد در چشم راست خود ۵/۲+ دیوپتر دوربینی و۲۵/۱ دیوپتر آستیگماتیسم در محور ۹۰ درجه دارد. در چشم چپ خود نیز ۱ + دیوپتر دوربینی و ۷۵/۰ دیوپتر استیگماتیسم در محور ۶۵ درجه دارد، که برای ساخت عینک نزدیک فرد باید به نمره دوربینی هر دوچشم او ۵/۱+ دیوپتر اضافه کرد. بدین ترتیب نسخه عینک نزدیک او به صورت زیر می شود :

OD : +4.00 / -1.25 × ۹۰
OS : +2.50 / -0.75 × ۶۵
 

* توضیح برخی واژه ها

چشم سالم (امتروپ ( :

در یک چشم سالم که هیچگونه عیب انکساری خاصی نداشته باشد، پرتوهای نور ورودی به چشم، پس از گذشتن از مسیرهای شفاف چشم در روی شبکیه به هم رسیده و کانونی می شوند، در نتیجه ما تصویر واضحی از آنچه را که نگاه می کنیم می بینیم .

مایوپی (نزدیک بینی ( :

 به حالتی اطلاق می شود که پرتوهای نوری که به چشم وارد می شود در جلوی شبکیه به هم برسند که در این حالت دید واضح از بین می رود. این حالت دو دلیل می تواند داشته باشد، یکی بزرگ بودن اندازه کره چشم نسبت به اندازه طبیعی آن و دیگری زیاد بودن قدرت اپتیکی چشم که پرتوهای ورودی را بیش از اندازه شکست داده، باعث می شود که پرتوها نزدیکتر و جلوتر از شبکیه به هم برسند .

افراد نزدیک بین فواصل نزدیک را بهتر و واضحتر می بیند و دید دور آنها دچار اشکال است. برای اصلاح این حالت از عدسیهای مقعر (با نمره منفی (استفاده می شود که با واگرا کردن پرتوهای نور به میزان لازم باعث می شود پرتوها دورتر از نقطه قبل و بر روی شبکیه کانونی شوند .
 
هایپرمتروپی (دوربینی ( :

به حالتی اطلاق می شود که پرتوهای نوری که به چشم وارد می شود در پشت شبکیه به هم برسند که در این حالت نیز دید واضح از بین می رود. این حالت نیز دو دلیل می تواند داشته باشد، یکی کوچک بودن اندازه کره چشم نسبت به اندازه طبیعی آن و دیگری کم بودن قدرت اپتیکی چشم که پرتوهای ورودی را کمتر از اندازه شکست داده، باعث می شود که پرتوها دورتر و پشت شبکیه به هم برسند .

افراد دوربین فواصل نزدیک را تار می بیند و دید دور آنها واضحتر است . برای اصلاح این حالت از عدسیهای محدب (با نمره مثبت) استفاده می شود که با همگرا کردن پرتوهای نور به میزان لازم باعث می شود پرتوها نزدیکتر از نقطه قبل و بر روی شبکیه کانونی شوند .

آستیگماتیسم :

 در این حالت شکل قرنیه کاملا کروی نیست و اختلاف قدرت در محورهای مختلف چشم دیده می شود که معمولا در یک محور بیشترین و در یک محور کمترین قدرت را داریم، که اختلاف بین آنها میزان آستیگماتیسم را تعیین کرده و محور آستیگماتیسم برابر با محوریست که قدرت بیشتری داشته و نمره کمتر (منفی تری (دارد. برای درمان این حالت از عدسیهای استوانه ای شکل استفاده می شود که تنها در یک جهت و محور خاص اعمال قدرت کرده، پرتوها را تغییر مسیر داده، روی شبکیه می اندازند . 

پیرچشمی :

 در صورتیکه فرد احساس می کند دید نزدیکش دچار اشکال شده و برای مطالعه و انجام دادن کارهای نزدیک خود نیاز دارد آنچه را که می خواهد نگاه کند نسبت به قبل کمی دورتر نگه دارد تا آن را واضح ببیند، نشان دهنده بروز پیرچشمی در فرد می باشد که باید برای اصلاح آن، از عینک نزدیک استفاده کند .

علت ایجاد پیرچشمی کاهش قدرت تطابقی می باشد که با افزایش سن قدرت تطابق فرد برای نگاه کردن به نزدیک کاهش یافته و نمی تواند به میزان لازم تطابق کند و تصویر را روی شبکیه خود بیندازد. تطابق در واقع افزایش قدرت عدسی می باشد که توسط انقباض عضلات مژگانی چشم صورت می گیرد و خاصیت الاستیک و انعطاف پذیری عدسی چشم امکان افزایش حجم و در نتیجه قدرت عدسی را فراهم می کند،

اما هرچه سن بالاتر می رود از میزان الاسیته عدسی کاسته شده، قدرت تطابق کاهش می یابد که این نقص توسط عدسیهای مثبت که به نمره چشم اضافه می شود از بین می رود و دید واضح می شود. معمولا عینک های مطالعه درشت نمایی ایجاد می کنند .